Qua các cuộc chiến đấu chống kẻ thù, cây đa Pắc Ma - Di tích lịch sử cấp tỉnh, biểu tượng của sự kiên trung, bất khuất của quân và dân huyện Quỳnh Nhai. Trận tập kích Pắc Ma của bộ đội ta vào ngày 24/10/1952 thắng lợi đã chọc thủng phòng tuyến sông Đà của địch, giải phóng hoàn toàn Quỳnh Nhai, tạo điều kiện thuận lợi cho chiến dịch giải phóng Tây Bắc.

Ngược dòng lịch sử, năm 1946, thực dân Pháp điều quân từ Lai Châu xuống đóng chiếm Quỳnh Nhai. Địch tập trung đóng quân ở đồn huyện lỵ Quỳnh Nhai và đồn bản Bo Xanh (thuộc xã Mường Giôn). Tháng 3/1950, ở bản Mứn và Pắc Ma, chúng đốt phá trên 100 nóc nhà cũng toàn bộ tài sản của nhân dân, thẳng tay đàn áp những người theo cách mạng.

Ngày 14/10/1952, chiến dịch Tây Bắc mở màn. Để phối hợp với mũi tiến công của chiến dịch, ngày 11/10/1952, Tiểu đoàn 910 của ta từ Lào Cai tiến xuống Quỳnh Nhai đánh vào Nậm Si. Sau nhiều ngày chiến đấu giằng co quyết liệt, ngày 24/10/1952, trận tập kích Pắc Ma, quân ta giành thắng lợi, góp phần chọc thủng phòng tuyến sông Đà của địch, giải phóng hoàn toàn Quỳnh Nhai. Đây là huyện thứ 2 của tỉnh Sơn La được giải phóng sau huyện Phù Yên, tạo điều kiện thuận lợi, vững chắc cho đoàn quân tiến vào giải phóng Lai Châu.

Chiến dịch Tây Bắc kết thúc thắng lợi, ta đã tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, giải phóng một vùng đất đai rộng lớn, tạo thế đứng chân vững chắc; thế chủ động tiến công chiến lược, góp phần vào chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954. Cây đa Pắc Ma là chứng tích ghi dấu thắng lợi của quân và dân ta, được UBND tỉnh xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh năm 2007 và địa chỉ giáo dục truyền thống cho các thế hệ hôm nay và mai sau.

Trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, Quỳnh Nhai đóng góp nhiều sức người, của cải vật chất cùng cả nước dành những thắng lợi vĩ đại. Thực hiện cuộc cách mạng di dân tái định cư thủy điện Sơn La, từ năm 2003 đến năm 2010, đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ di chuyển 8.435 hộ ra khỏi vùng ngập.

Đồng chí Nguyễn Văn Thu, Bí thư huyện ủy, thông tin: Trong chặng đường 70 năm sau ngày giải phóng, Quỳnh Nhai đã nỗ lực bứt phá vươn lên, thoát khỏi huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ. Đảng bộ huyện đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo khai thác tốt tiềm năng, lợi thế, tìm được hướng đi, cách làm phù hợp, tạo bước đột phá chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp, đẩy mạnh thu hút đầu tư, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Với 10.500 ha mặt nước lòng hồ thủy điện Sơn La trải dọc địa bàn 9 xã, đây là tiềm năng, lợi thế để nhân dân huyện Quỳnh Nhai phát triển nuôi trồng thủy sản. Toàn huyện có 36 doanh nghiệp, 79 hợp tác xã, trong đó 46 hợp tác xã thủy sản với trên 7.000 lồng cá, sản lượng đạt 1.700 tấn/năm; các hợp tác xã áp dụng khoa học kỹ thuật, tiêu chuẩn VietGAP vào nuôi trồng thủy sản. Đồng thời, Ban Thường vụ huyện ủy đã ban hành Nghị quyết về phát triển du lịch huyện giai đoạn 2014-2020 tầm nhìn đến năm 2030.

Chương trình xây dựng nông thôn mới được Đảng bộ, chính quyền quan tâm chỉ đạo thực hiện. Huyện đã có 7 xã đạt chuẩn nông thôn mới, toàn huyện đạt 170 tiêu chí, bình quân đạt 15,45 tiêu chí/xã; có 109/109 bản có điện lưới quốc gia, 11/11 xã có đường nhựa đến trung tâm xã; cơ sở hạ tầng được tăng cường đầu tư làm cho diện mạo cảnh quan môi trường, nông thôn, đô thị khởi sắc, đổi thay. Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Nghị quyết số 14-NQ/TU ngày 26/7/2021 về xây dựng huyện Quỳnh Nhai đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2025.

Lĩnh vực văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế có bước phát triển; có 28 trường đạt chuẩn quốc gia. Công tác an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo, được quan tâm. Tỷ lệ hộ nghèo năm 2021 còn 8,41%, huyện đã huy động xã hội hóa hơn 15 tỷ đồng và nhiều vật tư, vật liệu, ngày công của nhân dân chung tay giúp đỡ, hỗ trợ xóa 323 nhà tạm cho hộ nghèo.

Quỳnh Nhai hôm nay đang vươn lên với một sức sống mới. Khu trung tâm huyện ngày càng khang trang, kết cấu hạ tầng cơ sở được đầu tư đồng bộ. Nối hai bờ sông Đà là cầu Pá Uôn, không chỉ là biểu tượng và niềm tự hào của người dân Quỳnh Nhai, mà còn giúp huyện thu hút đầu tư hướng đến mục tiêu phát triển bền vững.