Ra đời trong khói lửa của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp theo tư tưởng lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, lực lượng thanh niên xung phong cả nước nói chung, tỉnh Sơn La nói riêng đã vượt qua gian khổ, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc, vì nhân dân, là một trong những biểu tượng sáng ngời của Chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam.

Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, tỉnh Sơn La nằm trên con đường huyết mạch lên mặt trận Điện Biên Phủ. Chính vì tính chất quan trọng đó mà máy bay giặc Pháp liên tục đánh phá các vị trí xung yếu như cầu Tà Vài, huyện Yên Châu; ngã ba Cò Nòi, huyện Mai Sơn; đèo Phạ Đin, huyện Thuận Châu, nhằm cắt đứt huyết mạch giao thông của quân dân ta tiếp tế cho chiến trường Điện Biên Phủ. Để giữ vững huyết mạch giao thông, quân, dân ta cũng huy động tối đa mọi nguồn lực bảo vệ và lực lượng thanh niên xung phong luôn đi đầu trong phá bom, mở đường.

Một vị trí đặc biệt quan trọng mà giặc Pháp tập trung đánh phá là ngã ba Cò Nòi, giao điểm của quốc lộ 6 từ Hà Nội lên Lai Châu và tỉnh lộ 37 từ Yên Bái sang. Theo sử sách, từ tháng 3/1954 đến kết thúc chiến dịch Điện Biên Phủ, không ngày nào ngừng tiếng bom của giặc Pháp ném xuống khu vực ngã ba Cò Nòi. Trung bình mỗi ngày không quân Pháp ném xuống đây 69 tấn bom các loại. Trong suốt những ngày đó, các đội TNXP ngày đêm chiến đấu giành giật với quân địch từng giờ, từng phút, vừa phá bom nổ chậm, vừa san lấp hố bom, san lấp mặt đường. Với ý chí quyết chiến, quyết thắng, lực lượng TNXP không quản ngại khó khăn, gian khổ, hy sinh luôn đảm bảo mạch máu giao thông thông suốt, 100 TNXP đã ngã xuống để bảo vệ mạch máu giao thông.

Còn đây, cầu Tà Vài, huyện Yên Châu cũng là mục tiêu đánh phá ác liệt của thực dân Pháp. Ngày đó cầu Tà Vài là chiếc cầu sắt dài 60m, bắc qua suối Tà Vài trên đường 41 độc đạo tại Km 278+200; nơi đây địa hình hiểm trở, một bên là núi cao, một bên là suối sâu. Từ khu IV, khu III - Hòa Bình, Mộc Châu đi lên Điện Biên Phủ, ô tô, bộ đội, dân công đều phải đi qua cầu này. Ông Thái Hữu Hoành, tổ 11, phường Quyết Thắng, Thành phố, cựu TNXP trực tiếp tham gia đảm bảo giao thông tại cầu Tà Vài từ ngày 25/2 đến 12/5/1954, kể lại: Giặc Pháp ném bom Na Pan đốt cháy một vùng rộng lớn, rồi ném bom phá cho đất đá, cây cối đổ ập xuống suối nhiều tầng, nhiều lớp khiến cây cầu đổ sập; rồi ném nổ chậm và bom bi để gây sát thương cho quân ta. Hơn 600 TNXP của 3 đại đội ngày đêm chỉ với con dao, cuốc, xẻng đã dốc sức để nhanh chóng tạo đường đi mới. Ngày nào cũng có 1-2 tốp máy bay đến ném bom phá hoại con đường có chiếc cầu này.

Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, đèo Phạ Đin dài 32 km có vị trí chiến lược cực kỳ quan trọng không kém gì ngã ba Cò Nòi, vì mọi chi viện sức người, sức của cho quân ta ở Chiến dịch Điện Biên Phủ đều phải vượt qua đây. Máy bay địch hoạt động thường xuyên từ 5h sáng đến chiều tối, phá đường kèm theo bom nổ chậm, bom bươm bướm để sát thương bộ đội, TNXP, dân công hỏa tuyến, phá các loại xe vận tải lương thực, vũ khí của ta.

Trong những năm chống Mỹ cứu nước, hưởng ứng phong trào “mỗi người làm việc bằng 2 vì miền Nam ruột thịt” và phong trào “Ba sẵn sàng”, đã có trên 40.000 thanh niên Sơn La đăng ký nhập ngũ và tính đến năm 1974, đã có 11.000 thanh niên gia nhập quân đội chiến đấu bảo vệ địa phương và lên đường vào chiến trường vì sự nghiệp thống nhất đất nước, vì đất nước Lào anh em.

Giai đoạn 1965-1975, lực lượng TNXP của tỉnh Sơn La tham gia nhiều công trình trọng yếu ở tỉnh, như Đội TNXP công trường 8 Mai - Mã thực hiện nhiệm vụ mở đường 2 đầu bến phà Sông Mã để phục vụ đóng phà; cùng các Hạt giao thông sửa chữa cầu đường, đảm bảo giao thông thông suốt từ Chiềng Khoong đến suối Nậm Mằn, huyện Sông Mã; xây cầu Khua Họ và kè Khe Sanh. TNXP B20 Sơn La thời kỳ 1972-1975 tham gia xây dựng công trình thủy nông Hồ Tiền Phong trên cao nguyên Nà Sản; tham gia mở đường giao thông đi bến Phà Pá Uôn, huyện Quỳnh Nhai nối liền với huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu. Đội TNXP 32 mở tuyến đường dài gần 30 km từ Chờ Lồng đi Hang Mon...

Tiếp bước cha anh, thời kỳ đổi mới, tuổi trẻ Sơn La tiếp tục khẳng định là lực lượng xung kích, đóng góp xứng đáng cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh của tỉnh. Các phong trào hành động cách mạng của tỉnh được triển khai rộng khắp và thu hút được sự hưởng ứng nhiệt tình của thanh niên, điển hình là phong trào “10 xung kích xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, “4 đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp”.

Với khí thế hào hùng, những nỗ lực phi thường, không quản hy sinh, lực lượng TNXP trong tỉnh Sơn La đã góp phần vào những chiến công vang dội trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.