Thị trường tín chỉ các-bon rừng được xác lập từ năm 2007 trong kế hoạch hành động Bali được thông qua tại cuộc họp các nước thành viên thực hiện Công ước khung về biến đổi khí hậu của Liên hiệp quốc vào tháng 12/2007 tại Bali (Indonesia). Việt Nam được công nhận là quốc gia tiên phong khi bắt đầu thực hiện giảm mất rừng và suy thoái rừng vào năm 2009. Ngày 7/6/2022, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 687/QĐ-TTg phê duyệt đề án phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam.

Tín chỉ các-bon rừng là tín chỉ được tạo ra từ các hoạt động dự án giảm phát thải khí nhà kính, bao gồm: Giảm mất rừng và suy thoái rừng; tăng cường bể hấp thụ từ hoạt động trồng rừng, tái trồng rừng và tái tạo thảm thực vật và hoạt động tăng cường quản lý rừng. Phát triển các dự án tín chỉ các-bon rừng là cơ hội lớn cho các đơn vị quản lý và bảo vệ rừng tại Việt Nam nói chung, tỉnh Sơn La nói riêng, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay, nhu cầu đối với loại hình tín chỉ này đang rất lớn trên thị trường các-bon.

Ông Trần Đức Thuận, Giám đốc Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Sơn La, cho biết: Một trong các mục tiêu tổng quát được đề cập trong quyết định của Thủ tướng là hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa các-bon và đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu. Đối với việc tổ chức thực hiện, quyết định nêu rõ UBND các tỉnh, thành phố chủ động xây dựng, thực hiện lộ trình và các nhiệm vụ, giải pháp để tạo thuận lợi cho các mô hình, dự án kinh tế tuần hoàn trên địa bàn; giám sát việc thực hiện các dự án đầu tư, xây dựng, các chương trình sản xuất, tiêu dùng bền vững trên địa bàn.

Sơn La có diện tích tự nhiên 1.410.983 ha. Tổng diện tích rừng tự nhiên 590.836 ha và rừng trồng gần 50.308 ha, phân theo 3 loại rừng, gồm: Rừng đặc dụng hơn 70.573 ha; rừng phòng hộ 284.762 ha; rừng sản xuất 285.808 ha. Diện tích rừng và đất lâm nghiệp của tỉnh lớn, đứng thứ 3 toàn quốc (sau tỉnh Nghệ An và Quảng Nam), là lưu vực phòng hộ đầu nguồn cho các công trình thủy điện quốc gia trên sông Đà, gắn liền với nguồn sống, sinh kế và ổn định đời sống, phát triển kinh tế - xã hội của gần 85% dân số ở nông thôn trên địa bàn tỉnh.

Dựa trên tiềm năng hiện có, để huy động các nguồn tài chính góp phần trực tiếp cho bảo vệ và phát triển rừng bền vững, nâng cao đời sống của người làm nghề rừng, Sơn La đã đề xuất xây dựng và triển khai “Đề án thí điểm kinh doanh tín chỉ các-bon rừng” và được Thủ tướng Chính phủ nhất trí về mặt chủ trương.

Mục tiêu cụ thể của Đề án, gồm: Nghiên cứu khả thi để ước tính lượng tín chỉ các-bon và xây dựng hồ sơ để đăng ký chuẩn các-bon phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Thực hiện các hoạt động hạn chế mất rừng; hạn chế suy thoái rừng; bảo tồn trữ lượng cac-bon rừng; quản lý bền vững tài nguyên rừng; tăng cường trữ lượng cac-bon rừng để tạo lập một lượng tín chỉ các-bon phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế tham gia thị trường tín chỉ các-bon thông qua các hình thức đàm phán, tuyển chọn hoặc đấu giá. Thí điểm cơ chế quản lý, vận hành và chia sẻ lợi ích từ việc bán tín chỉ các-bon rừng thông qua việc vận hành của Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng, bổ sung vào nguồn kinh phí cho các hoạt động bảo vệ và phát triển rừng của địa phương, phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn, tạo ra sinh kế, nâng cao đời sống cho người dân địa phương. Tạo lập cơ sở ban đầu cho các tiêu chuẩn dành riêng áp dụng với thị trường các-bon rừng tại Việt Nam.

Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng đã tham mưu cho Chủ tịch UBND tỉnh thành lập Tổ công tác xây dựng và triển khai Đề án thí điểm kinh doanh tín chỉ các-bon rừng; làm việc trực tiếp với các bộ, ngành Trung ương để xin ý kiến về các nội dung dự kiến xây dựng Đề án; tham mưu cho tỉnh thành lập đoàn công tác đi học tập, trao đổi kinh nghiệm với tỉnh Quảng Nam, một trong các tỉnh đi đầu xây dựng Đề án thí điểm kinh doanh tín chỉ các-bon rừng để nghiên cứu xây dựng và triển khai Đề án trên địa bàn tỉnh.

Ông Trần Đức Thuận, Giám đốc Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Sơn La, cho biết thêm: Năm 2023, Quỹ tiếp tục tham mưu; nghiên cứu tìm kiếm cơ chế trao đổi tín chỉ các-bon rừng, cơ chế hưởng lợi giữa chủ rừng, Nhà nước, các bên liên quan; lựa chọn chuẩn các-bon phù hợp; phối hợp với các ngành, đơn vị có liên quan xây dựng Đề án phù hợp với yêu cầu và tình hình thực tiễn tại địa phương; thực hiện thí điểm trên quy mô nhỏ, phạm vi hẹp để đánh giá, rút kinh nghiệm.

Đề án thí điểm kinh doanh tín chỉ các-bon rừng sẽ huy động các nguồn tài chính góp phần trực tiếp cho bảo vệ và phát triển rừng bền vững, nâng cao đời sống của người làm rừng, tháo gỡ khó khăn cho các ban quản lý rừng, công ty lâm nghiệp và giảm đầu tư từ ngân sách của Nhà nước cho lâm nghiệp, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương.