Chiến dịch quảng bá, xúc tiến tiêu thụ và đẩy mạnh xuất khẩu nhãn và nông sản của tỉnh Sơn La năm 2018 đã đạt được những kết quả quan trọng, nhất là mở rộng thị trường và số lượng sản phẩm xuất khẩu. Song nhìn lại mùa vụ, cũng còn những hạn chế cần khắc phục để có hướng đi bền vững.

Đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh và đại diện Công ty cổ phần Thương mại và Xuất khẩu Green Path Việt Nam,

Tập đoàn Super Best Food (Singapo) và Tập đoàn Grace Union (Trung Quốc)

ký biên bản ghi nhớ chương trình hợp tác phát triển sản phẩm nông sản.

Được mùa và được giá

Thông qua chiến dịch quảng bá, xúc tiến tiêu thụ và đẩy mạnh xuất khẩu, các sản phẩm nhãn và nông sản an toàn của tỉnh ta được nhiều thị trường biết đến, được các doanh nghiệp, người tiêu dùng đánh giá cao. Là người trực tiếp quản lý 17 siêu thị của Hapromart ở Hà Nội thực hiện chương trình quảng bá, phân phối, tiêu thụ nhãn và các mặt hàng nông sản an toàn của tỉnh, ông Đinh Tiến Thành, Phó Giám đốc Tổng Công ty thương mại Hà Nội đánh giá: Sản phẩm nhãn và các nông sản an toàn của Sơn La được trồng theo tiêu chuẩn VietGAP đã tạo lòng tin cho người tiêu dùng Hà Nội. Bà Phùng Thị Thu Hương, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Thương mại và Xuất khẩu Green Path Việt Nam, chia sẻ: Chúng tôi rất mừng khi đưa quả nhãn Sơn La sang Mỹ và lần đầu tiên sản phẩm được nhận diện thương hiệu Việt trên thị trường này. Chất lượng nhãn thơm, ngọt, được thị trường nước Mỹ đón nhận với tín hiệu tích cực.

“Tiếng lành đồn xa”, nhiều doanh nghiệp các nơi khác đã đến khảo sát, ký kết hợp đồng với các HTX để thu mua sản phẩm, tạo môi trường cạnh tranh theo giá cả thị trường. Nhìn chung, việc tiêu thụ nhãn niên vụ 2018 đã đạt 3 yêu cầu: Được mùa, được giá và được thu nhập; tránh được tình trạng tranh mua, tranh bán và tránh bị ép giá. Mỗi gốc nhãn ghép cho thu hoạch trung bình từ 200-300 kg quả, với giá bình quân các năm gần đây khoảng 20 nghìn đồng/kg, thì thu nhập 1 cây nhãn đã gần ngang với 1 ha ngô. Đến hết tháng 9, tổng sản lượng nhãn niên vụ này cơ bản được tiêu thụ, giá bình quân 12.000 đồng/kg; xuất khẩu 5.015 tấn quả nhãn tươi sang các thị trường: Trung Quốc, Mỹ, Singapo, Hàn Quốc, Campuchia... xuất khẩu 606 tấn long nhãn sang Trung Quốc, Hàn Quốc... góp phần quan trọng vào kết quả giá trị hàng hóa nông sản của Sơn La 9 tháng qua với con số ấn tượng hơn 92,5 triệu USD.

Niên vụ này, ghi nhận nhiều doanh nghiệp do tỉnh mời gọi, kết nối đã tích cực đưa nông sản Sơn La đến với các thị trường trên thế giới, mở ra cơ hội, tiếp thêm niềm tin về đầu ra sản phẩm cho nông dân, như: Công ty cổ phần nông nghiệp Cánh Đồng Vàng (Lạng Sơn); Công ty cổ phần Thương mại và Xuất khẩu Green Path, Công ty TNHH MTV Thanh Tùng, Công ty TNHH Agricare... Bà Phùng Thị Thu Hương, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Thương mại và Xuất khẩu Green Path Việt Nam, thông tin: Công ty sẽ đồng hành với tỉnh, HTX, người dân Sơn La trong tiêu thụ sản phẩm. Chúng tôi sẽ quy hoạch vùng và quản lý, giám sát toàn bộ quá trình sản xuất, hỗ trợ bao bì, nhãn mác, tạo dựng giá trị gia tăng cho sản phẩm, chú trọng các sản phẩm chủ lực của Sơn La, như: Nhãn, xoài, tới đây là thanh long.

Để nhãn Sơn La vươn ra các thị trường

Thẳng thắn nhìn nhận lại niên vụ nhãn năm 2018: Vùng nguyên liệu xuất khẩu còn phân tán, giống cây chưa đồng đều, diện tích được cấp mã vùng trồng, sản xuất đảm bảo tiêu chuẩn an toàn (VietGAP) chiếm tỷ lệ thấp. Việc tổ chức tập huấn cho các HTX, các hộ sản xuất về quy trình thu hái, đóng gói bảo quản sản phẩm chưa tốt, nên có trường hợp hàng xuất khẩu bị đối tác trả lại. Chuyến thu mua nhãn đầu tiên của Công ty cổ phần nông, lâm nghiệp Cánh Đồng Vàng (Lạng Sơn) ở huyện Sông Mã phải mất tới 4 ngày mới đóng đủ 2 container, tương đương 40 tấn nhãn để xuất sang Trung Quốc, làm chậm đơn hàng và ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. Công tác phối hợp giữa các ngành, các huyện còn có khâu chưa đồng bộ; chỉ đạo, tổ chức triển khai thực hiện còn lúng túng, thiếu đồng bộ.

Người dân Hà Nội mua nông sản an toàn của Sơn La tại siêu thị Big C Thăng Long.

Chỉ rõ những tồn tại, đồng chí Hà Quyết Nghị, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, phân tích: Cùng một vườn nhãn nhưng bà con trồng nhiều giống khác nhau, dẫn đến chất lượng, mẫu mã và thời gian thu hoạch quả không đồng đều. Do mới tham gia xuất khẩu, nên việc thu hái, bảo quản, đóng gói sản phẩm xuất khẩu theo đơn đặt hàng của doanh nghiệp còn chậm và lúng túng... Theo ông Lê Quang Trung, Phó Giám đốc Sở Công Thương: Các ngành chức năng chưa thực hiện tốt công tác hướng dẫn, thông tin giá thị trường tới người sản xuất, đơn vị thu gom, xuất khẩu dẫn đến một số vướng mắc, chậm tiến độ thương thảo hợp đồng, điều hành sản xuất, tiêu thụ sản phẩm.

Trong khi các hộ nông dân còn sản xuất theo thói quen, quen cách bán xô, bán mớ cho thương lái, những hạn chế trên đã tác động tới không ít các hộ nông dân với tâm lý không mặn mà với hai thị trường siêu thị và xuất khẩu. Một giám đốc HTX thật thà: Một số siêu thị ở Hà Nội đặt vấn đề ký hợp đồng thu mua 4 tấn nhãn mỗi ngày, giá cao hơn thị trường 2-3 giá, nhưng HTX không nhận lời. Lý do là đối tác yêu cầu cao, mua hàng tuyển, kiểm tra nghiêm ngặt. Ông Nguyễn Văn Phòng, Giám đốc HTX Nhãn Chín Muộn, tiểu khu Nà Sản, xã Chiềng Mung (Mai Sơn) chia sẻ: Khi mới thành lập, HTX có 25 thành viên với tổng diện tích 100 ha nhãn. Tuy nhiên, nay chỉ còn 13 thành viên, với 80 ha nhãn. Nguyên nhân là HTX yêu cầu các hộ sản xuất nhãn theo quy trình VietGAP đòi hỏi khắt khe hơn, nhưng giá nhãn bán ra chưa cao hơn các loại nhãn chăm sóc thông thường.

Tỉnh ta có hơn 51.000 ha cây ăn quả. HĐND tỉnh đã thông qua Nghị quyết số 37/NQ-HĐND ngày 15/3/2017 về Đề án phát triển cây ăn quả trên địa bàn tỉnh đến năm 2020, diện tích cây ăn quả của tỉnh là 100.000 ha, sản lượng quả 1.112.000 tấn. Cây nhãn sẽ tiếp tục tăng cả về diện tích và sản lượng. Sản phẩm có tính thời vụ cao, năng lực chế biến còn hạn chế. Vì vậy, tiêu thụ là khâu quan trọng, xuất khẩu là khâu đột phá, tác động thúc đẩy tiêu thụ trong nước, trong tỉnh, góp phần bình ổn giá, tránh ép cấp, ép giá. Điều này, đòi hỏi sự lãnh đạo trực tiếp của các cấp ủy Đảng, chính quyền và sự vào cuộc của các tổ chức, đoàn thể. Đồng thời, các cấp, các ngành (tỉnh, huyện, xã) phải xây dựng kế hoạch chi tiết cụ thể, đồng bộ về thời gian thu hái, quy trình kỹ thuật, sơ chế, đóng gói, bảo quản, vận chuyển... Tăng cường kết nối, tranh thủ sự hỗ trợ trực tiếp của các bộ, ngành Trung ương, hỗ trợ của các tỉnh bạn, sự phối hợp của cơ quan thông tin, tuyên truyền quảng bá, xúc tiến tiêu thụ, xuất khẩu. Cần tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo đối với hoạt động của HTX, tăng tính liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi. Bản thân các hộ nông dân cần thay đổi tư duy sản xuất từ manh mún, nhỏ lẻ theo hướng tập trung, kiên trì áp dụng quy trình sản xuất, tạo sản phẩm sạch, an toàn để nâng cao sức cạnh tranh và giá trị sản phẩm. Các doanh nghiệp vào địa bàn tỉnh Sơn La thu mua tiêu thụ nông sản sớm có kế hoạch cụ thể trong việc tập huấn kỹ thuật thu hái đóng gói sản phẩm theo yêu cầu của từng thị trường; sớm thống nhất giá cả để ký kết hợp đồng tiêu thụ, đảm bảo lợi ích hài hòa cho các bên.

Bên cạnh việc tiêu thụ quả tươi thô, tỉnh Sơn La tích cực thu hút đầu tư các nhà máy chế biến nông sản, đảm bảo đầu ra bền vững và nâng cao giá trị sản phẩm, tăng thu nhập cho nông dân. Tin mừng là tỉnh ta đã thu hút các tập đoàn, doanh nghiệp đầu tư xây dựng 7 nhà máy chế biến nông sản xuất khẩu: Nhà máy chế biến nước hoa quả cao cấp - Tập đoàn TH; Nhà máy chế biến gia vị mỳ ăn liền - Tập đoàn IC Food, Hàn Quốc; Nhà máy chế biến nước chanh leo cô đặc - Tập đoàn Nafoods; Nhà máy chế biến cà phê công nghệ Colombia; Nhà máy chế biến tinh bột sắn công nghệ Thụy Điển; Nhà máy chế biến sản phẩm cao su và Nhà máy chế biến sản phẩm quả của Công ty xuất khẩu Đồng Giao. Tất cả đang đẩy nhanh tiến độ xây dựng và đưa vào hoạt động phục vụ tiêu thụ và chế biến nông sản trên địa bàn của tỉnh.

Sản phẩm nhãn quả tươi Sơn La xuất khẩu sang thị trường Mỹ.

Sau gần 3 năm thực hiện chủ trương của tỉnh về phát triển cây ăn quả trên đất dốc, gắn với đẩy mạnh quảng bá, xúc tiến tiêu thụ và xuất khẩu đã đạt được những kết quả tích cực, tạo bước đột phá trong phát triển nông nghiệp, nông thôn, nâng cao thu nhập cho nông dân. Những kết quả và bài học kinh nghiệm niên vụ vừa qua là tiền đề quan trọng để các cấp, các ngành của tỉnh tiếp tục vào cuộc quảng bá, xúc tiến tiêu thụ và đẩy mạnh khẩu sản phẩm cho nông dân theo hướng bền vững. Với chủ trương đúng đắn, kế hoạch cụ thể, tin rằng sẽ có thêm nhiều vụ quả ngọt đến với người nông dân, nhất là bà con vùng sâu, vùng xa.

Đức Yến Thành