Tôi thấy mình thật may mắn khi có một ngày làm việc ở Trại tạm giam (Công an tỉnh). Được trò chuyện, gặp gỡ những cán bộ quản giáo và người bị tạm giữ, tạm giam, những người đang chấp hành án phạt tù tại đây để được nghe về những câu chuyện, những tâm sự rất tình người; qua đó hiểu hơn về những công việc thầm lặng của những cán bộ chiến sĩ, những hoàn cảnh éo le của các can phạm, phạm nhân đang thụ án ở đây.

Giờ lao động của các phạm nhân tại Trại tạm giam Công an tỉnh.

Trước khi xuống Trại tạm giam, tôi suy nghĩ mông lung lắm và thực sự không mấy thiện cảm, bởi chưa lần nào được đến nơi này. Suy nghĩ của tôi bắt đầu thay đổi từ cảm nhận đầu tiên khi bước chân vào cổng Trại Tạm giam, đó là sự ngăn nắp, gọn gàng với khuôn viên xanh, sạch đẹp; bên trong là những con đường bê tông, bờ rào bằng cây cảnh được cắt tỉa cẩn thận, tạo cho những người lần đầu đến đây như tôi có một cảm giác thanh bình, yên tĩnh. Với ý nghĩa nhân văn là: Giáo dục, giúp đỡ những người lầm lỗi cải tạo tốt, sớm hoàn lương, tái hòa nhập cộng đồng, nên mỗi cán bộ, chiến sĩ tại Trại tạm giam luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, làm tốt công tác tiếp nhận, phân loại, quản lý giam giữ. Trung tá Nguyễn Hoài Bắc, cán bộ quản giáo chia sẻ với tôi về chuyện nghề hơn 20 năm công tác tại đây. Anh bảo: Đây là môi trường công tác đa dạng, đối tượng vào đây nhiều thành phần, không ít những đối tượng có nhiều tiền án, tiền sự, những vụ án đặc biệt nghiêm trọng mang tính chất côn đồ, hung hãn có tổ chức, tội phạm có yếu tố nước ngoài. Nhiều đối tượng khi ở ngoài xã hội đã mang những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, bị bắt vào Trại tạm giam có diễn biến tâm lý, tư tưởng không ổn định. Chúng tôi luôn thận trọng trong rà soát phân loại tổ chức giam giữ, trao đổi để nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, gia cảnh, hoàn cảnh phạm tội để bố trí phân loại giam giữ. Nghiên cứu, vận dụng các văn bản của Pháp luật để người bị tạm giữ, tạm giam được đảm bảo đầy đủ các quyền và thực hiện theo đúng nghĩa vụ được quy định. Cùng với đó tìm ra phương pháp tốt nhất để giáo dục tư tưởng cho người bị tạm giữ, tạm giam, tạo sự tin tưởng và thành khẩn khai báo, chấp hành tốt nội quy của cơ sở giam giữ.

Tôi được nghe kể lại câu chuyện của phạm nhân Bùi Thị Sen, sinh năm 1972, từng là giáo viên của một trường tiểu học ở Mộc Châu, nhưng đã tham gia mua bán trái phép chất ma túy. Qua kiểm tra sức khỏe, cán bộ đã phát hiện Sen đã mang thai 8 tuần tuổi. Tuy nhiên, do tâm lý không ổn định, can phạm luôn tìm cách tự sát. Cán bộ quản giáo hàng ngày nắm tình hình diễn biến tư tưởng, đã giành nhiều thời gian để động viên, khuyên nhủ, tư tưởng đã dần ổn định. Khi phạm nhân Sen sinh cháu, cán bộ, chiến sĩ trong đội đã phát động đóng góp mỗi người 1 ngày lương để mua các vật dụng thiết yếu cho cháu bé, phân công 1 cán bộ quản giáo nữ có kinh nghiệm thường xuyên giúp đỡ phạm nhân chăm sóc cháu bé. 4 tháng sau khi chuyển trại giam, phạm nhân Bùi Thị Sen đã viết thư bày tỏ sự cảm ơn việc làm đầy tình nghĩa này và xin được đặt tên của 1 nữ quản giáo làm tên cho con gái mình.

Có lẽ hạnh phúc của những cán bộ quản giáo là nhìn thấy phạm nhân hoàn lương trở về với gia đình, hòa nhập với cộng đồng. Tôi được giới thiệu gặp gỡ phạm nhân Trần Công Cường, sinh năm 1980 ở xã Cò Nòi (Mai Sơn). Cường đang chấp hành án phạt tù 12 tháng với tội danh đánh bạc. Với việc chấp hành tốt nội quy cải tạo, Cường đang được đề nghị giảm thời gian chấp hành án phạt tù dịp 2/9 sắp tới. Cường tâm sự: Vào trại em được cán bộ giáo dục về pháp luật, nội quy Trại tạm giam, quyền nghĩa vụ của phạm nhân, 4 tiêu chuẩn thi đua chấp hành án phạt tù, được giáo dục lớp đầu ra để tái hòa nhập cộng đồng. Em rất biết ơn các cán bộ đã giáo dục em, đặc biệt là chăm sóc em tận tình khi tháng 6 vừa qua em phải đi cấp cứu mổ tim tại Hà Nội. Sau này khi được trở về với cộng đồng, gia đình, em sẽ cố gắng lao động sản xuất, trở thành người có ích cho xã hội.

Trò chuyện với Thượng úy Trần Văn Tuyến, cán bộ Đội quản lý phạm nhân được biết thêm: Khi phạm nhân mới đến trại chấp hành án phạt tù, sẽ được cán bộ trại tạm giam giáo dục lớp đầu vào về pháp luật, nội quy trại giam, quyền và nghĩa vụ của phạm nhân, 4 tiêu chuẩn thi đua chấp hành án phạt tù, các thông tư, nghị định liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ của phạm nhân với các bài học về giáo dục đạo đức, như: Hối hận và lương thiện, tự trọng và tôn trọng người khác... Trong thời gian chấp hành án phạt tù tại Trại, phạm nhân tiếp tục được cán bộ giáo dục về pháp luật, nội quy trại giam, hàng tuần phạm nhân đều được cán bộ cho học tập, giáo dục, họp tổ phạm nhân phân loại thi đua tuần, tháng, quý, 6 tháng và cả năm. Thời gian này, phạm nhân sẽ được học các bài: Giáo dục đạo đức về sự nhân ái, khoan dung; giáo dục pháp luật và các nội quy trại giam, 4 tiêu chuẩn thi đua chấp hành án phạt tù... Khi phạm nhân có danh sách đề nghị giảm hết thời hạn chấp hành án phạt tù, chuẩn bị chấp hành xong án phạt tù sẽ được cán bộ trại tạm giam giáo dục lớp đầu ra tái hòa nhập cộng đồng với 3 chủ đề chính: Giáo dục đạo đức sẽ có bài về nghị lực; bài hòa nhập cộng đồng; bài lập nghiệp. Chủ đề về giáo dục pháp luật sẽ có các nội dung về quyền lợi, nghĩa vụ cơ bản của người chấp hành xong án phạt tù; một số nội dung cơ bản của Luật cư trú; quyền, nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình; Luật hình sự, Luật tố tụng hình sự... Chủ đề giáo dục kỹ năng sống sẽ có các bài về kỹ năng tìm việc làm, kỹ năng hòa nhập cộng đồng...

Đại tá Vũ Hữu Sáng, Giám thị Trại tạm giam trăn trở: Cơ sở giam giữ đã được xây dựng từ lâu, thiết kế không đồng bộ, chất lượng buồng giam đã xuống cấp; số lượng đối tượng bị giam giữ cao. Cán bộ quản giáo thường xuyên phải làm việc trong môi trường độc hại, tiếp xúc với những đối tượng lưu manh, côn đồ hung hãn, hoạt động có tổ chức với mức án cao đặc biệt là án tử hình. Những đối tượng này thường xuyên có tư tưởng không ổn định, chống phá trốn trại, những đối tượng mang trong mình những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Từ đó, mỗi cán bộ quản giáo luôn phải nêu cao cảnh giác, thực hiện chức trách nhiệm vụ được giao. Đảm bảo an toàn tuyệt đối khu vực giam giữ, phục vụ tốt công tác điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự.

Một ngày làm việc ở Trại tạm giam (Công an tỉnh) đã để lại trong tôi nhiều cảm xúc, hơn cả vẫn là những trân trọng đối với công việc của các cán bộ quản giáo nơi đây. Với cái tâm của người tìm lại những điều tốt đẹp, những cán bộ quản giáo của Trại tạm giam vẫn đang hàng ngày quản lý, giúp đỡ người lầm lỗi, giúp họ cải tạo tốt để sớm trở về với gia đình, cộng đồng.