“Năm 2010, bản Tà Số 1, Tà Số 2 xã Chiềng Hắc; bản Phiêng Cành, Tà Phềnh xã Tân Lập (Mộc Châu), Ôn Ốc, xã Mường Lựm (Yên Châu) đã tổ chức Lễ hội “Nào Sồng”, trong đó, các bản thống nhất một số quy định chung, như: Không thách cưới bằng vàng, bạc; số tiền lễ cho nhà gái mỗi đám cưới là 7 triệu đồng; đơn giản thủ tục tổ chức tang lễ” là những chia sẻ đầu tiên của anh Mùa A Lữ, Bí thư chi bộ bản Tà Số 2 khi nói về việc thực hiện cam kết “5 có, 5 không” trong đồng bào dân tộc Mông ở bản Tà Số.

Cán bộ xã Chiềng Hắc (Mộc Châu) tuyên truyền về pháp luật tại bản Tà Số 2.

Tà Số là bản vùng cao đặc biệt khó khăn của xã Chiềng Hắc (Mộc Châu) với 100% là đồng bào dân tộc Mông. Năm 2013, bản Tà Số được chia tách thành 2 bản là Tà Số 1 với 181 hộ và Tà Số 2 với 118 hộ. Sau 10 năm thực hiện cam kết “5 có, 5 không” trong đồng bào dân tộc Mông, cuộc sống của người dân ở bản Tà Số 1, 2 đang ngày một đổi thay tốt hơn. Việc ký cam kết “5 có, 5 không” nhằm giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của đồng bào dân tộc Mông; bài trừ các hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan không phù hợp; đẩy mạnh xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần và tăng cường xây dựng đội ngũ cán bộ cơ sở, hệ thống chính trị ở vùng đồng bào dân tộc Mông. Nội dung cam kết “5 có, 5 không” gồm: Có đổi mới tập quán sản xuất, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất; có tinh thần đoàn kết giữa các dòng họ, các dân tộc; có nếp sống văn hóa trong việc cưới, việc tang, lễ hội; có ý thức xây dựng bản làng phát triển toàn diện; có nhiều người hiếu học, biết chữ. Ở nội dung “5 không”, gồm: Không du canh du cư, vượt biên trái phép; không truyền học đạo trái phép và trái với phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc; không để người chết nhiều ngày mới chôn cất; không tái trồng cây thuốc phiện, buôn bán, vận chuyển, sử dụng trái phép các chất ma túy và không tảo hôn, sinh nhiều con. 

Chia sẻ về những đổi thay sau khi thực hiện ký cam kết, ông Mùa A Chờ, Trưởng bản Tà Số 2, nói: Trước đây, theo tục lệ của người Mông, khi có đám tang thì gia đình thường mổ rất nhiều trâu bò, người chết không được cho vào áo quan và để nhiều ngày mới chôn cất, gây tốn kém, ảnh hưởng đến sức khỏe của người thân trong gia đình và xung quanh. Hiện nay, thực hiện nếp sống văn hóa mới, bà con chỉ mổ từ 1 đến 2 con trâu, bò; người chết được nhập quan và được chôn cất trong vòng 48 giờ.

Mặc dù ký cam kết, nhưng khi triển khai, để người dân trong bản thực hiện theo đúng nội dung cam kết gặp rất nhiều khó khăn. Ông Mùa A Của, Bí thư chi bộ bản Tà Số 1, cho biết: Để người dân thực hiện theo đúng nội dung đã ký cam kết, ngoài việc tổ chức tuyên truyền tập trung cho người dân trong bản, Ban quản lý bản đã nhờ những già làng, người có uy tín thực hiện tuyên truyền trong dòng họ của mình để người dân nhận thức rõ tầm quan trọng của bản cam kết và nghiêm túc thực hiện.

Một nội dung quan trọng của bản cam kết “5 có, 5 không” được đồng bào người Mông ở 2 bản Tà Số 1,2 ưu tiên thực hiện, đó là đổi mới tập quán sản xuất, áp dụng khoa học kỹ thuật, thâm canh tăng vụ, xây dựng bản làng no ấm. Trước đây, đồng bào dân tộc Mông nơi đây chủ yếu trồng ngô theo tập quán canh tác tự nhiên. Nay, bà con đã thay đổi tập quán, đưa khoa học kỹ thuật vào sản xuất, giờ mỗi ha ngô năng suất từ 10-12 tấn. Người dân Tà Số 1, 2 còn đưa các giống cây ăn quả có hiệu quả kinh tế cao vào trồng, như: Mơ, mận, cam, xoài, đào, chanh leo... các giống cây trồng mới đã đem lại cuộc sống ấm no cho bà con. Đã xuất hiện nhiều mô hình phát triển kinh tế có hiệu quả cao, như: Gia đình anh Hạng A Vừ, bản Tà Số 1, trồng 5.000 m2 cây chanh leo, 150 gốc cam vinh, 2,5 ha ngô, trừ chi phí mỗi năm thu từ 180 đến 200 triệu đồng. Hay gia đình anh Mùa A Khứ, bản Tà Số 2, trồng 5 ha ngô, 2 ha dong riềng và nuôi lợn, mỗi năm thu 150 triệu đồng...

Việc thực hiện cam kết “5 có, 5 không” trong đồng bào dân tộc Mông đã làm đổi thay đời sống vật chất và tinh thần của người dân ở Tà Số. Để duy trì những kết quả đạt được, rất cần các cấp, các ngành tiếp tục quan tâm hơn nữa để đưa những chủ trương, chính sách phù hợp đến với đồng bào dân tộc Mông nói chung và bà con ở Tà Số nói riêng.