Khi tặng chúng tôi cuốn Lịch sử Đảng bộ xã Chiềng Khoa, tập 1 (1945 - 2010) đồng chí Hà Văn Đỡ, Chủ tịch UBND xã Chiềng Khoa (Vân Hồ) nói: Ông Vì Văn Xóa là một trong những chiến sỹ hoạt động trong khu căn cứ Mộc Hạ năm xưa, nay vẫn còn sống. Đó là lý do khiến chúng tôi tìm đến thăm gia đình ông Xóa, ở tổ 8, phường Tô Hiệu (Thành phố) để được nghe câu chuyện về thời gian ông tham gia hoạt động tại Khu căn cứ cách mạng Mộc Hạ năm xưa.

Ông Vì Văn Xóa cùng vợ ôn lại kỷ niệm năm xưa.

Năm nay ông Xóa tròn tuổi 90, tuổi đã cao lại vừa trải qua cơn bạo bệnh nên đôi chân đã từng “trèo đèo, lội suối” tới các bản, các xã trong khu căn cứ Mộc Hạ của người chiến sỹ năm xưa, nay không còn đi lại được nữa. Tuy nhiên, những ký ức về tháng 8 lịch sử và những ngày đầu kháng chiến tại Mộc Hạ ông vẫn nhớ rất rõ: Trước khi được giác ngộ cách mạng, năm 17 tuổi, tôi chăm chỉ học hành, ước muốn trở thành một “Hương sư” (giáo viên), nhưng do hoàn cảnh gia đình, tôi phải nghỉ học trở về quê hương ở bản Mường Khoa, xã Mộc Hạ (nay là bản Mường Khoa, xã Chiềng Khoa, huyện Vân Hồ). Thời kỳ đó, cán bộ cách mạng của ta từ Đà Bắc (Hòa Bình) tăng cường xuống Mộc Hạ để giác ngộ cách mạng cho nhân dân, nhất là đối với lực lượng thanh niên. Tôi được giác ngộ và cùng nhiều thanh niên được giao nhiệm vụ lên xã Tú Nang, Mộc Châu (nay là xã Tú Nang, Yên Châu) đón tù chính trị của Nhà tù Sơn La vượt ngục thành công để dẫn đường cho họ đi các đường tránh đồn bốt của địch về Đà Bắc (Hòa Bình) trở về Hà Nội. Đến đầu năm 1945, tôi được rút về Mộc Hạ và tích cực tham gia chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa, giành chính quyền tại vùng Tây Bắc vào tháng 8 năm 1945.

Cách mạng Tháng Tám thành công, nhưng không lâu sau, thực dân Pháp lại nổ súng xâm lược nước ta lần nữa. Khoảng tháng 4/1946, quân Pháp kéo từ Tuần Giáo (Điện Biên) xuống, với âm mưu tái chiếm tỉnh ta để làm bàn đạp tiến công đánh Hòa Bình, Phú Thọ, qua đó bao vây căn cứ địa Việt Bắc. Ông Xóa bồi hồi nhớ lại: Tình thế lúc đó rất cấp bách, nên cán bộ của ta đều rút về hoạt động ở Mộc Hạ. Tôi là một trong những người được giao nhiệm vụ đi dựng lán trại cho đồng chí Trần Quyết, Bí thư tỉnh ủy Sơn La ở và hoạt động tại bản To Ngùi, xã Quang Minh (Vân Hồ). Sau đó, tôi được phân công phụ trách tổ Đảng khu 3, gồm các bản: Páng, Men, Mường Khoa, Phụ Mẫu, có nhiệm vụ vừa tuyên truyền, giác ngộ cách mạng vừa tổ chức sơ tán người dân mỗi khi địch tổ chức các trận càn. Bản Mường Khoa có vị trí đầu mối giao thông của Khu căn cứ cách mạng Mộc Hạ, Pháp đã cho dựng đồn Mường Khoa với âm mưu cô lập Mộc Hạ, đồng thời, tấn công các cơ sở cách mạng của ta và phá đồng ruộng, nương ngô của người dân. Thời gian đó, mỗi khi địch có dấu hiệu đi phá hoại hoa màu của người dân, hay chuẩn bị tổ chức các trận càn, tôi và các đồng đội chuẩn bị mọi phương án đưa nhân dân đi sơ tán. Ngoài ra, còn tổ chức cho nhân dân thu hoạch hoa màu vào ban đêm và cất giấu lương thực tại các lán, trại ở trong rừng để đề phòng chúng cướp bóc.

Chia sẻ thêm với phóng viên về những dấu mốc lịch sử được ghi tại xã Chiềng Khoa mà ông chứng kiến, đó là sự kiện thành lập Đội tuyên truyền vũ trang tỉnh Sơn La tại dãy núi Pu Tên, thuộc địa phận bản Nà Chá vào ngày 2/8/1947. Ông là một trong những người được giao nhiệm vụ cảnh giới cho sự kiện quan trọng này. Những ngày tháng tiếp theo, ông sát cánh cùng đồng đội chiến đấu đến ngày Mộc Châu được giải phóng (20/11/1952). Sau đó, ông tiếp tục góp sức cùng quân và dân cả nước làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử năm 1954 lững lẫy năm châu, trấn động địa cầu.

Sau ngày giải phóng, ông Xóa được chuyển về công tác tại Ty Văn hóa dân tộc của tỉnh, sau đó đảm nhiệm nhiều chức vụ khác ở tỉnh. Đến năm 1989, ông nghỉ chế độ hưu trí. Về với cuộc sống thường ngày, ông luôn giáo dục con cháu giữ gìn và phát huy truyền thống cách mạng, sống xứng đáng với sự hy sinh của bao thế hệ  giành lại độc lập, tự do cho đất nước. Chia tay người chiến sỹ Mộc Hạ Vì Văn Xóa, chúng tôi chúc ông mạnh khỏe để tiếp tục kể những câu chuyện về một thời chiến đấu oanh liệt, tiếp lửa cho thế hệ trẻ ngày nay vươn lên, sống và học tập xây dựng tỉnh nhà ngày một giàu mạnh.