Luật Hợp tác xã năm 2012 ra đời đã đánh dấu bước ngoặt cho khu vực kinh tế tập thể, HTX phát triển. Các HTX trên địa bàn Sơn La không còn lối tư duy kiểu cũ, trông chờ chính sách hỗ trợ, mà đã chủ động trong xây dựng phương án, kế hoạch sản xuất, kinh doanh phù hợp với điều kiện thực tế, nhu cầu thị trường, gắn với chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững.

Sau chuyển đổi hoạt động theo Luật HTX năm 2012, các HTX trên địa bàn tỉnh đã từng bước ổn định tổ chức bộ máy, tổ chức các hoạt động sản xuất, kinh doanh theo phương án mới, mang lại hiệu quả, nâng cao quy mô hoạt động và mức lãi kinh doanh, làm thay đổi hình ảnh, diện mạo của HTX so với trước đây. Đến nay, toàn tỉnh có 775 HTX, 6 liên hiệp HTX với 34.360 thành viên; tổng vốn điều lệ trên 101 tỷ đồng; doanh thu bình quân đạt 2 tỷ đồng/năm; tạo việc làm thường xuyên cho 9.200 lao động với thu nhập bình quân đạt 48 triệu đồng/người/năm.

Thành viên HTX Xuân Tiến, xã Sặp Vạt, Yên Châu chăm sóc cây xoài.

Đáng ghi nhận là qua thực hiện Luật HTX năm 2012, đã xuất hiện nhiều mô hình HTX mới hoạt động đa dạng các ngành nghề; mạnh dạn đầu tư mở rộng sản xuất, kinh doanh; ứng dụng khoa học công nghệ trong công tác quản lý điều hành cũng như hoạt động sản xuất, đóng góp ngày càng thiết thực cho phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, nhất là trong xây dựng nông thôn mới, chương trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp, Chương trình OCOP.

Chất lượng sản phẩm là vấn đề đầu tiên quyết định hiệu quả của các HTX, vì vậy, tỉnh Sơn La đã hỗ trợ HTX tham gia các mô hình sản xuất áp dụng khoa học kỹ thuật theo hướng sản xuất hàng hóa gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm; rất nhiều sản phẩm của HTX đảm bảo theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP... Toàn tỉnh có 169 HTX nông nghiệp, 46 tổ hợp tác, 30 doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản với 196 chuỗi cung ứng nông sản, thủy sản an toàn. Có 24 sản phẩm nông sản được cấp văn bằng bảo hộ, 193 HTX đủ điều kiện được cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu chứng nhận. Hiện, đang tiếp tục triển khai truy xuất nguồn gốc đối với 81 sản phẩm thuộc Chương trình OCOP.

Cùng với đó, công tác xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường được chú trọng. Giai đoạn 2011-2021, đã hỗ trợ trợ 40 lượt HTX xuất khẩu hàng hóa, ước đạt trên 708 triệu USD với 16 sản phẩm nông sản, như cà phê, nhãn, xoài, chanh leo, thanh long, chè, tinh bột sắn... sang thị trường 14 nước, vùng lãnh thổ, như Trung Quốc, Mỹ, Thụy Sỹ, Nga. Tổ chức 9 hội nghị xúc tiến thương mại, quảng bá, tiêu thụ, xuất khẩu nông sản giúp các HTX, đơn vị sản xuất, chế biến của tỉnh ký kết liên kết phân phối và tiêu thụ các sản phẩm nông sản; 76 hội chợ với quy mô khoảng 7.600 gian hàng để trưng bày các sản phẩm cây ăn quả, sản phẩm nông sản của tỉnh; 7 tuần hàng nông sản an toàn với quy mô hơn 25 gian hàng của 20 cơ sở sản xuất, kinh doanh; 30 sự kiện xúc tiến thương mại tại các siêu thị, trung tâm thương mại lớn của Hà Nội.

Mô hình nuôi lợn của HTX Phương Nam, huyện Yên Châu.

Từ thực tiễn hoạt động, nhiều HTX đã xây dựng đề án, có giải pháp cụ thể và triển khai chuỗi liên kết trong sản xuất nông nghiệp, xây dựng thương hiệu sản phẩm. Các HTX đã khẳng định được vai trò quan trọng không chỉ đối với sản xuất, kinh doanh mà còn trở thành nhân tố không thể thay thế, góp phần xây dựng các sản phẩm truyền thống, xây dựng thương hiệu cho nông sản, nâng cao thu nhập cho nông dân. Được sự quan tâm của tỉnh, giai đoạn 2016-2020, có 39 HTX nông nghiệp được hỗ trợ đầu tư 21 công trình giao thông, với 30 km và 4 công trình thủy lợi, 17 nhà xưởng sơ chế, chế biến, hệ thống điện. Nguồn vốn hỗ trợ đã khuyến khích, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển HTX nông nghiệp thực hiện đầu tư kết cấu hạ tầng phục vụ sản xuất; chế biến sản phẩm góp phần bảo đảm an sinh xã hội; tăng cường năng lực cạnh tranh của kinh tế hộ gia đình.

Tuy nhiên, việc triển khai Luật HTX vẫn còn một số tồn tại và bất cập, như thủ tục đăng ký HTX phức tạp hơn so với doanh nghiệp. Việc áp dụng Luật các tổ chức tín dụng năm 2010 và Luật HTX năm 2012 đối với hệ thống tín dụng, ngân hàng còn chồng chéo. Nguồn lực hỗ trợ HTX về xúc tiến thương mại, về ứng dụng khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới, về đất đai... còn phân tán, chưa có cơ chế, chính sách riêng cho các HTX, nên việc hỗ trợ phụ thuộc vào sự quan tâm của từng địa phương...

Nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX, trong giai đoạn tới, tỉnh ta tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền Luật HTX năm 2012 và nâng cao năng lực, nguồn lực của các HTX; triển khai thực hiện chính sách hỗ trợ, ưu đãi phát triển kinh tế HTX theo Chương trình hỗ trợ phát triển HTX. Đồng thời, tăng cường công tác quản lý Nhà nước về kinh tế tập thể; huy động các lực lượng xã hội, các tổ chức đoàn thể tham gia thúc đẩy phát triển kinh tế tập thể...

Các ý kiến:

Ông Nguyễn Văn Minh

Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh

Luật HTX năm 2012 được ban hành đã thúc đẩy kinh tế tập thể của địa phương; mở ra cơ hội, điều kiện thuận lợi cho các HTX phát triển trên các lĩnh vực, các loại hình HTX. Sơn La có trên 80% HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp; sau 10 năm thi hành Luật HTX, các HTX đã không ngừng phát triển, tăng thu nhập, tạo công ăn việc làm ổn định cho thành viên; thực hiện liên kết, liên doanh trong tiêu thụ sản phẩm, kết nối thị trường để tiêu thụ.

Ông Nguyễn Văn Tâm

Phó Chủ tịch UBND huyện Mường La

Huyện đã củng cố, thành lập 65 HTX, 100% HTX hoạt động theo đúng luật. Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn nhiều khó khăn, do nguồn nhân lực còn thiếu, việc điều hành, quản trị của các HTX còn nhiều lúng túng. Nguồn vốn vay còn khó khăn, bởi phần đa HTX vay qua thế chấp. Hiện nay, huyện đang tập trung rà soát, củng cố, kiện toàn các HTX, nâng cao chất lương đội ngũ thành viên HĐQT; kết nối được các doanh nghiệp, là bà đỡ cho thành viên HTX và các hộ nông dân. Tạo cơ chế thông thoáng về nguồn vốn cho các HTX phát triển.

Ông Trần Như Kiên

Giám đốc HTX Phương Nam (Yên Châu)

Trước đây, việc sản xuất manh mún, không theo quy hoạch, chưa có sự liên kết. Đến nay, HTX có 10 thành viên, với 85 ha nhãn ghép, 10 ha xoài, 5 ha chuối, bưởi da xanh và mận hậu; trong đó, có 65 ha cây ăn quả theo quá trình VietGAP. Ngoài ra, HTX còn chăn nuôi hơn 2.500 con lợn thương phẩm theo quy trình khép kín; sản lượng đạt từ 35-40 tấn lợn hơi/tháng. Doanh thu bình quân của HTX đạt từ 35-40 tỷ đồng/năm.

Trần Hiền - Trung Hiếu