Năm 2020 đang chầm chậm đếm những ngày cuối cùng. Một năm đặc biệt với muôn vàn khó khăn do dịch bệnh và sự cạnh tranh khốc liệt, song với sự đồng hành của chính quyền thông qua hệ thống cơ chế, chính sách hỗ trợ và bằng sự nhanh nhạy, năng động của mình, thành phần kinh tế tư nhân ở Sơn La đã tiếp tục chứng tỏ được vai trò là trụ đỡ cho nền sản xuất trước nguy cơ suy thoái và đang chuẩn bị tinh thần cũng như củng cố tiềm lực để vươn lên thời kỳ hậu COVID.

Qua rồi thời “rải thảm trên đinh”

Nhiệm kỳ 2015-2020, là giai đoạn Sơn La thu hút được một lượng đông đảo nhất các nhà đầu tư đến nghiên cứu và quyết định gắn bó với mảnh đất này. Từ một địa phương ít được giới doanh nhân để ý nhất, Sơn La nổi lên là nơi có sức hấp dẫn, là lựa chọn của nhiều tập đoàn, doanh nghiệp lớn có tiềm lực tài chính, kinh nghiệm, thị trường và sở hữu công nghệ tiên tiến, chủ yếu trong lĩnh vực chế biến nông sản.

Vùng chè nguyên liệu của Công ty TNHH Trà Thu Đan, xã Phổng Lái (Thuận Châu).

Ảnh: PV

Nhìn lại những giai đoạn trước đây, tỉnh ta đã ban hành khá nhiều chính sách ưu đãi thu hút đầu tư, tổ chức nhiều hoạt động quảng bá, song hàng loạt nhà đầu tư đến rồi đi trong lặng lẽ. Nguyên nhân được nhiều doanh nhân nhắc đến, không phải bởi Sơn La xa xôi, cách trở, không có tiềm năng, mà bởi nhà đầu tư chưa cảm nhận được sự chân thành thực tâm của những lời mời gọi. Câu chuyện “trên sốt sắng, dưới im ắng” hay “tỉnh rải thảm, sở đòi trảm” là “chuyện thường ngày ở huyện” mà rất nhiều doanh nghiệp phải đối mặt.

Nguyên nhân có rất nhiều, song điều gây bức xúc nhất đối với nhà đầu tư, đó là thói quen nhũng nhiễu, gây phiền hà của một bộ phận cán bộ, công chức và thủ tục hành chính rườm rà. Chủ một doanh nghiệp từng có ý định tham gia đấu thầu khai thác mỏ cát sạn làm vật liệu xây dựng thông thường, từng thẳng thắn trước cuộc gặp với lãnh đạo một huyện, đại ý rằng: “Tôi đố doanh nghiệp nào nhảy được vào đây khi mà cán bộ cấp dưới của các anh bày binh bố trận cả rừng thủ tục, còn hơn cả ma trận”. Làm thế nào để phá dỡ hàng rào vô hình đó, tạo ra lối đi, tiến đến là hình thành nên con đường đủ thông thoáng, rộng mở cho những chiếc xe doanh nghiệp đang gầm rú trong bức xúc, sẵn sàng tăng tốc... thật vô cùng gian khó.

Nhưng, gần chục năm trở lại đây, đặc biệt giai đoạn của nhiệm kỳ 2015-2020, những điều tưởng như vô cùng gian khó đối với nhà đầu tư dần dần được khai thông, mở lối. Từ năm 2016 đến nay, toàn tỉnh đã cấp mới chủ trương đầu tư, giấy chứng nhận đăng ký đầu tư 346 dự án với tổng vốn đăng ký đầu tư ban đầu 22.185 tỷ đồng; trong đó 10 dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài với tổng vốn đăng ký đạt 160,2 triệu USD. Nhiều dự án thuộc lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế biến, điện, may mặc của các nhà đầu tư lớn đến từ các nước: Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia... Chỉ ngay trước thềm Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XV, nông dân Sơn La hân hoan nhận đón tin mừng sự kiện Tập đoàn TH khánh thành giai đoạn 1 nhà máy chế biến hoa quả tươi và thảo dược Vân Hồ, bước đầu giải quyết việc làm cho hàng chục nghìn lao động là đồng bào các dân tộc vùng trồng 15.000 ha cây ăn quả của tỉnh Sơn La. Tiếp đà, ngay sau đó Công ty cổ phần xuất nhập khẩu Đồng Giao nhấn nút khởi công Trung tâm chế biến rau quả Doveco Sơn La tại Hát Lót, Mai Sơn, dự kiến sau gần 1 năm sẽ đi vào hoạt động và có thể tiêu thụ hơn 500 nghìn tấn rau quả các loại, tạo ra doanh thu xã hội từ 2.500 đến 3.000 tỷ đồng, kim ngạch xuất khẩu khoảng 100-150 triệu USD, nộp ngân sách địa phương khoảng 100 tỷ đồng.

Cũng trong giai đoạn này, tỉnh còn mời gọi nhiều tập đoàn, các nhà đầu tư trong nước đến khảo sát và thực hiện đầu tư, như: Tập đoàn VinGroup; Công ty cổ phần sữa Việt Nam; Công ty Cánh đồng vàng; Liên danh các nhà đầu tư đường cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu... Cuối tháng 10 vừa qua, HĐND tỉnh tổ chức riêng cả một kỳ họp chuyên đề để cụ thể hóa ngay một số định hướng phát triển lớn theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XV, trọng tâm là thông qua Đồ án Quy hoạch phân khu xây dựng Trung tâm du lịch trọng điểm và vùng đệm phía Nam thuộc Khu du lịch Quốc gia Mộc Châu. Một bước chuẩn bị được giới đầu tư đánh giá là bài bản, nhanh chóng và có ý nghĩa đặc biệt. Cái thời “trải thảm trên đinh” thực sự là quá vãng.

Phát triển HTX - động lực của động lực

Theo đánh giá của Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường tại Hội nghị thúc đẩy cơ cấu lại nông nghiệp 14 tỉnh miền núi phía Bắc, trong điều kiện là tỉnh nông nghiệp và nguồn lực còn hạn chế, việc Sơn La coi phát triển HTX là động lực của phát triển kinh tế tư nhân chính là lựa chọn đúng đắn, khôn ngoan và bền vững. Sau khi Luật HTX năm 2012 ra đời và tỉnh triển khai Chương trình xây dựng Nông thôn mới, số lượng các HTX nông nghiệp của tỉnh bắt đầu tăng. Cú bứt tốc này thực sự mạnh mẽ kể từ năm 2016, nhờ có những chính sách về các chương trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp, chương trình OCOP, Đề án phát triển 15.000 HTX nông nghiệp. Tính đến nay, toàn tỉnh có 665 HTX, 258 tổ HTX, với tổng số trên 31.500 thành viên, hoạt động đa ngành nghề, chủ yếu trên lĩnh vực nông, lâm, thủy sản, dịch vụ du lịch. Tổng số vốn hoạt động đạt 3.310 tỷ. Năm 2019, thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong HTX đạt 3 triệu đồng/tháng, năm 2020 đạt khoảng 5 triệu đồng/tháng. Các loại hình Tổ hợp tác, HTX dần khẳng định được vai trò, vị trí mình trong nền kinh tế nhiều thành phần; hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ nở rộ; doanh thu, vốn và nộp thuế đều tăng nhanh từng năm. Xu thế hợp tác, liên doanh, liên kết giữa các HTX với nhau, giữa HTX với các thành phần kinh tế khác ngày càng mở rộng và có hiệu quả, trở thành kênh huy động các nguồn lực thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển ngành nghề, xây dựng nông thôn mới, đảm bảo an sinh xã hội, xóa đói, giảm nghèo.

Trước sự cạnh tranh ngày càng lớn của thị trường, đặc biệt là hàng rào kỹ thuật trong xuất khẩu nông sản với Trung Quốc, cùng những khó khăn do đại dịch COVID-19 không làm nhụt chí HTX mà còn kích thích họ đẩy mạnh ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất và chế biến, tăng cường liên kết theo chuỗi giá trị. Năm 2020, tổng vốn đầu tư toàn xã hội của tỉnh vẫn đạt 21.000 tỷ đồng, tăng 23,5% so với năm 2019, trong đó khu vực ngoài nhà nước (chủ yếu là doanh nghiệp tư nhân và HTX) đạt 13.960 tỷ, chiếm 66,5%. Đến nay, toàn tỉnh đã xây dựng thành công 144 chuỗi sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp an toàn ổn định, trong đó có 120 chuỗi của các HTX; tham gia sản xuất và xuất khẩu 10.611 tấn quả các loại sang 12 thị trường như: Australia, Pháp, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc.., giá trị xuất khẩu năm 2020 ước đạt trên 105 triệu USD. Nhiều HTX từ chỗ chỉ hoạt động trong phạm vi nhỏ hẹp cấp xã, huyện, nay đang vươn mình trở thành đầu mối quan trọng trong chuỗi xuất khẩu nông sản của tỉnh, chấp nhận đương đầu với thử thách mới ở những thị trường khó tính như Mỹ, EU.

Tinh thần đổi mới sáng tạo, dám đương đầu thử thách để mở lối đi cho mình đang giúp kinh tế HTX của tỉnh khẳng định vai trò là thành phần quan trọng, động lực cho nền kinh tế trước những khó khăn. Nỗ lực đổi mới tổ chức sản xuất, đa dạng hóa sản phẩm, phát triển kinh doanh tổng hợp, đón đầu công nghệ mới để nâng cao năng lực sản xuất, đẩy mạnh tiếp cận thị trường; phát huy được vai trò tập hợp, vận động, thay đổi cách nghĩ, cách làm của thành viên, nâng cao hiệu quả kinh tế..., rõ ràng là bài học, là bí quyết phát triển của HTX trên địa bàn tỉnh Sơn La thời gian qua.

Khí thế xuân mới cho kinh tế tư nhân

Trong dự thảo Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030 mới được Trung ương đưa ra lấy ý kiến quốc dân đồng bào và sẽ được quyết nghị tại Đại hội lần thứ XIII của Đảng, đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2030, Việt Nam có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp với tỷ trọng đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân vào GDP đạt 60%-70%.

Để góp sức thực hiện mục tiêu đó, trong điều kiện của địa phương, nên chăng Sơn La cần tập trung vào các vấn đề có tính cốt lõi, đó là: Đi đôi với việc tạo điều kiện nuôi dưỡng, vực dậy những doanh nghiệp, HTX hiện có, phải đồng thời ưu tiên phát triển doanh nghiệp, HTX trong lĩnh vực khoa học công nghệ, gắn với đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để chủ động nắm bắt kịp thời, tận dụng hiệu quả các cơ hội của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Hiện nay Sơn La mới có 12/2.716 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận hoạt động là doanh nghiệp khoa học và công nghệ, một con số quá khiêm tốn nếu chúng ta thực sự muốn đi tắt, đón đầu xu thế phát triển trong kỷ nguyên số.

Trên thực tế, những năm qua, tỉnh ta đã có nhiều động thái tích cực, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ phát triển kinh tế tư nhân, như: Công khai, minh bạch các thủ tục hành chính, tập trung cải thiện, tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi để phát triển kinh tế tư nhân lành mạnh, đúng định hướng. Đến nay, các sở, ngành cấp tỉnh đã rút ngắn thời gian giải quyết 1.125 thủ tục hành chính từ 21.169 ngày xuống còn 16.109 ngày; cắt giảm thời gian giải quyết 150/207 thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của UBND tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh từ 4.120 ngày xuống còn 2.813 ngày. Đáng chú ý là thời gian để thành lập doanh nghiệp giảm chỉ còn 2 ngày, cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư còn 3 ngày, cấp phép xây dựng 18 ngày; 100% doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đã thực hiện kê khai thuế điện tử, 95% nộp thuế điện tử; 100% hồ sơ hoàn thuế được giải quyết bằng hình thức điện tử.

Ngoài ra, Sơn La đã bắt đầu triển khai khảo sát và xếp hạng DDCI (Bộ chỉ số đánh giá năng lực điều hành cấp sở, ban, ngành và địa phương) để công khai kết quả thăm dò mức độ hài lòng của nhà đầu tư, doanh nghiệp, hộ kinh doanh cá thể, hợp tác xã đang đầu tư, hoạt động sản xuất, kinh doanh trên địa bàn tỉnh đối với bộ máy nhà nước, từ đó vừa tạo áp lực, vừa tạo động lực để thay đổi tích cực môi trường kinh doanh, thu hút đầu tư đối với cộng đồng kinh doanh.

Chính sự đồng hành của hệ thống chính quyền các cấp đã góp phần tạo môi trường đầu tư hấp dẫn hơn, thu hút được nhiều nhà đầu tư lớn, góp phần định hình rõ nét cũng như thúc đẩy nền kinh tế tư nhân hoạt động sôi động. Trong năm 2020, dù khó khăn nhưng toàn tỉnh thành lập mới 264 doanh nghiệp với số vốn đăng ký 36,5 tỷ, nâng tổng số doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh là 2.716 doanh nghiệp.

Xác định tầm quan trọng của kinh tế tư nhân, Sơn La đang tiếp tục thực hiện tốt các cơ chế, chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh của thành phần kinh tế này. Chú trọng chính sách hỗ trợ khởi nghiệp, tiếp cận vốn vay ưu đãi, tiếp cận khoa học - kỹ thuật tiên tiến, công nghệ hiện đại, các giải pháp về thủ tục hành chính, đào tạo nhân lực, hướng dẫn doanh nghiệp, HTX xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm, mở rộng thị trường, tìm kiếm cơ hội kinh doanh và sẵn sàng tham gia vào các thị trường tiềm năng trong nước và khu vực, hội nhập mạnh mẽ hơn vào chuỗi giá trị và cung ứng toàn cầu.