Từ khi Luật HTX năm 2012 đi vào cuộc sống, các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh đã phát triển nhanh về số lượng và chất lượng. Nhiều mô hình mới, cách làm hay, hiệu quả cao đã tạo mỗi liên kết chặt chẽ trong sản xuất, cung ứng, tiêu thụ sản phẩm, nâng cao thu nhập cho hội viên, góp phần đảm bảo những tiêu chí bắt buộc trong xây dựng nông thôn mới.

Đòn bầy cho kinh tế nông nghiệp phát triển

Sơn La có thế mạnh để phát triển nông nghiệp, vì vậy, việc phát triển HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả, ứng dụng công nghệ cao, gắn với liên kết người sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, hướng đến mục tiêu tăng thu nhập cho nông dân trong tỉnh trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Tạo động lực để HTX nông nghiệp phát triển, tỉnh đã ban hành nhiều chính sách đặc thù khuyến khích doanh nghiệp, HTX đầu tư phát triển nông nghiệp, nông thôn; hỗ trợ phát triển HTX trồng cây ăn quả, cây dược liệu; hỗ trợ phát triển loại cây trồng, vật nuôi, thủy sản và chế biến, tiêu thụ nông sản thực phẩm an toàn trên địa bàn tỉnh. 

Tập huấn bồi dưỡng nguồn nhân lực cho các HTX trên địa bàn.

Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có 740 HTX nông nghiệp; trong đó, có 184 HTX nông nghiệp có tổ chức dịch vụ tiêu thụ sản phẩm cho các thành viên; 86 HTX nông nghiệp tham gia liên kết; 49 HTX nông nghiệp sở hữu sản phẩm OCOP; gần 200 HTX ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất. Nhiều HTX nông nghiệp đã phát huy được vai trò trong tập hợp, vận động, thay đổi cách nghĩ, cách làm cho nông dân, ứng dụng có hiệu quả khoa học kỹ thuật, nâng cao hiệu quả sản xuất. Có nhiều sản phẩm nông sản đã xây dựng được nhãn mác, dán tem truy xuất nguồn gốc, giấy chứng nhận VietGAP. Một số sản phẩm được xếp hạng sản phẩm OCOP của tỉnh, nhiều sản phẩm được đưa vào hệ thống siêu thị trên cả nước và xuất khẩu ra thị trường nước ngoài.

Tháng 9/2015, HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Bảo Lâm, xã Phiêng Ban, huyện Bắc Yên được thành lập với 10 thành viên. Từ khi tham gia vào HTX, các thành viên tích cực học hỏi kinh nghiệm sản xuất, đầu tư xây dựng kho lạnh bảo quản hoa quả, hệ thống tưới tự động, áp dụng kỹ thuật sản xuất theo quy trình VietGAP; thực hiện nghiêm quy định ghi chép thông tin từ nguồn gốc giống, đất, phân bón. Vì vậy, sản phẩm của HTX được đánh giá cao, ngày càng tạo được uy tín trên thị trường. Giám đốc HTX, Cầm Văn Cương, thông tin: Hiện, HTX có 11 ha xoài, nhãn, bưởi và nuôi gần 100 con bò, dúi, tạo việc làm ổn định cho hàng chục lao động với thu nhập bình quân 4 - 5 triệu đồng/người/tháng.

Nhiều HTX hoạt động chưa hiệu quả

Không thể phủ nhận vai trò của HTX ra đời góp phần thúc đẩy kinh tế hộ phát triển, hoàn thành tiêu chí số 13 về hình thức tổ chức sản xuất trong xây dựng nông thôn mới; phục vụ nhu cầu hợp tác, liên kết, hỗ trợ đầu ra cho nông sản. Tuy nhiên, theo thống kê của Sở Nông nghiệp và PTNT, toàn tỉnh hiện có 98 HTX đã ngừng hoạt động, số lượng các HTX hoạt động chưa hiệu quả, thậm chí yếu kém chờ giải thể vẫn chiếm tỷ lệ cao.

HTX Thủy sản Tân Phong, xã Tân Phong, huyện Phù Yên đã tạm ngừng hoạt động từ cuối năm 2019. Ông Đinh Văn Sáu, Giám đốc HTX, cho biết: Năm 2017, HTX thành lập liên kết 16 gia đình nuôi cá lồng cùng sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, chỉ sau hơn 1 năm, các thành viên HTX đã phải lao đao tìm cách bảo vệ đàn cá trước nắng nóng, nước lòng hồ xuống thấp, nước trên sông đặc bùn đất, làm cá trong lồng nguy cơ bị ngạt cao. Đến cuối năm 2019, do cá chết, thiếu vốn sản xuất cộng với thiếu kinh nghiệm quản lý nên HTX đã ngừng hoạt động.

Còn HTX Nông nghiệp Đoàn Kết, bản Đán, xã Chiềng Sàng, huyện Yên Châu được thành lập năm 2018 với 117 thành viên, chăm sóc hơn 200 ha cây ăn quả các loại. Ông Vũ Quang Điện, Giám đốc HTX, chia sẻ: Số lượng thành viên đông, diện tích canh tác lớn, nhưng cán bộ quản lý HTX đều lớn tuổi, không có trình độ; quy trình phát triển sản xuất và tiêu thụ sản phẩm vẫn mang tính chất cá nhân nhiều hơn là tập thể, tức là mạnh ai nấy làm. Kỹ thuật trồng, chăm sóc mỗi nhà mỗi kiểu, còn đầu ra thì bán tự do cho thương lái. Chính vì vậy, 2 năm nay, HTX không có doanh thu và lợi nhuận.

Ông Hà Như Huệ, Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT, lý giải: Có nhiều nguyên nhân dẫn đến các HTX hoạt động cầm chừng, giải thể. Trong đó, nguyên nhân chính là do quy mô sản xuất, kinh doanh, dịch vụ nhỏ lẻ, thiếu sự đột phá, nắm bắt thông tin thị trường; chưa chủ động liên kết với doanh nghiệp, HTX khác để tiêu thụ sản phẩm cho các thành viên trong HTX. Bên cạnh đó là trình độ quản lý và điều hành của cán bộ HTX còn yếu, kinh nghiệm, kiến thức tổ chức sản xuất, chiến lược kinh doanh chưa đáp ứng được yêu cầu; thiếu vốn để đầu tư sản xuất, kinh doanh dịch vụ, không có tài sản thế chấp, nên khó tiếp cận các nguồn vốn vay tín dụng ưu đãi. Dịch Covid -19 xảy ra trong thời gian dài cũng ảnh hưởng đến quá trình phát triển sản xuất, kinh doanh, làm đứt gãy chuỗi cung ứng, dẫn đến tình trạng HTX hoạt động chưa hiệu quả, yếu kém, ngừng hoạt động càng chiếm tỉ lệ cao.

Để các HTX nông nghiệp ổn định và phát triển

Trước thực trạng trên, để nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX nông nghiệp, tỉnh Sơn La đã triển khai nhiều giải pháp như: hỗ trợ một phần kinh phí cho các HTX thực hiện xây dựng hạ tầng phục vụ sản xuất, kinh doanh, chuyển giao khoa học kỹ thuật, ứng dụng khoa học công nghệ mới; khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để HTX liên doanh, liên kết, hợp tác đầu tư với các tổ chức, cá nhân và thành viên HTX nhằm huy động nguồn vốn để xây dựng nhà kho, xưởng sơ chế, bảo quản nông sản, từng bước giải quyết dứt điểm bài toán “được mùa, mất giá”.

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và PTNT thăm trang trại chăn nuôi của HTX Hưng Sơn, xã Chiềng Mung, huyện Mai Sơn.

Đồng thời, triển khai thực hiện các Đề án: Lựa chọn, hoàn thiện, nhân rộng mô hình hợp tác xã kiểu mới hiệu quả giai đoạn 2021- 2025 trên địa bàn tỉnh; thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu giai đoạn 2021- 2025; phát triển vùng nguyên liệu cây ăn quả phục vụ liên kết giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh... Bên cạnh đó, để tháo gỡ khó khăn về chất lượng nguồn nhân lực của HTX nông nghiệp, UBND tỉnh đã thực hiện thí điểm mô hình đưa trí thức trẻ tốt nghiệp đại học, cao đẳng về làm việc có thời hạn tại các HTX để phát huy sự năng động, sáng tạo trong tổ chức, quản lý đơn vị, tạo động lực cho các HTX sản xuất, kinh doanh hiệu quả hơn

Giai đoạn 2021-2025, tỉnh Sơn La đặt ra mục tiêu, phấn đấu nâng tỷ lệ HTX đạt tiêu chuẩn khá, giỏi từ 35% trở lên, giảm số HTX yếu kém xuống dưới 10%, số HTX làm ăn ổn định và có lãi từ 85-90%; thu nhập của cán bộ quản lý, thành viên tăng 15%/năm; doanh thu bình quân của HTX đạt 2,6 tỷ đồng/năm; thu nhập bình quân của một thành viên HTX 60 triệu đồng/năm; lợi nhuận hàng năm tăng từ 10-15% trở lên. 

Ông Hà Như Huệ, Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT cho biết: Tỉnh đang tiếp tục tuyên truyền nâng cao nhận thức về kinh tế tập thể, HTX; nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà nước đối với HTX gắn liền với công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp trong phát triển kinh tế tập thể, HTX. Vận động thành lập mới HTX nông nghiệp ở các địa bàn, lĩnh vực nông nghiệp mà các sản phẩm chủ lực còn ít hoặc chưa có HTX; phát triển quy mô thành viên trong các HTX, bảo đảm các địa bàn sản xuất nông nghiệp đều có hộ nông dân tham gia HTX.

Với việc triển khai đồng bộ các giải pháp về hỗ trợ pháp lý, đào tạo, bồi dưỡng kiến thức cho đội ngũ quản lý; tập trung nguồn lực đầu tư cho phát triển hạ tầng nông thôn, hỗ trợ sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị... được kỳ vọng sẽ giúp các hợp HTX nông nghiệp vượt qua vướng mắc, khó khăn, lớn mạnh hơn nữa, đóng góp cho sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp địa phương.